معاون امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی رمز موفقیت صنایع دریایی و بندری کشور را در پررنگ شدن نقش حملونقل دریایی در برنامه توسعه هفتم به‌عنوان یک سند بالادستی دانست.
مجید علی‌نازی در رابطه با علل غفلت از ظرفیت دریایی کشور در برنامه‌های توسعه‌ای سال‌های گذشته، در مورد راهکارهای موفقیت برنامه هفتم در حوزه دریایی، اولویت‌های توسعه و چالش‌های اقتصاد دریامحور، تدوین سند جامع دریایی کشور و نیز فعالیت‌های کارگروه برنامه هفتم توسعه در سازمان بنادر گفت‌وگویی داشته است که در ادامه می‌خوانید.
ا نگاه آسیب‌شناسی بگویید چرا در برنامه‌های گذشته توسعه‌ای کشور از ظرفیت دریا، سواحل و بنادر غفلت شد و از پتانسیل‌های موجود به‌خوبی استفاده نـشد؟
مغفول ماندن مقوله حملونقل دریایی و نبود نگاه ویژه به ظرفیت سواحل، بنادر و آبراه‌های کشور در شش برنامه توسعه‌ای را این‌گونه باید تلقی کرد که عوامل تدوین برای خالی نبودن عریضه به حوزه‌هایی مانند حملونقل دریایی به‌صورت خیلی جامع و در حد چند سطر اشاره کرده‌اند که فاقد خاصیت اجرایی بود؛ به‌طور مثال می‌توان به ماده 15 آن در بندهای 21، 23 و 28 اشاره کرد که به‌طور مختصر به حملونقل دریایی در کنار صنایع نفت، گاز و پتروشیمی پرداخته است.
سازمان بنادر و ارگان‌های دریایی کشور برای بهره‌گیری مناسب از این ظرفیت‌ها چه اقداماتی را باید انجام دهند؟
شکی نیست که پررنگ‌تر شدن نقش حملونقل دریایی با به‌کارگیری از ظرفیت‌های دریا، سواحل و بنادر کشور در برنامه توسعه هفتم به‌عنوان یک سند بالادستی رمز موفقیت سازمان بنادر و دریانوردی و دیگر ارگان‌های دریایی هم باید در ارتقای صنعت دریایی و بندری کشور در کنار یکدیگر قرار گیرند. ضروری است مدیران و کارشناسان حوزه‌های دریایی و بندری و صنایع دریایی مرتبط در نشست کارگروه‌های تشکیل شده در ارگان‌های دریایی حضور پیدا کنند تا از دیدگاه‌ها و نظرات آن‌ها به‌صورت استفاده بهینه کرد، هرچند در تدوین برنامه ششم توسعه، کارگروه‌های مشابه در سازمان بنادر و دریانوردی و کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران تشکیل شد اما حملونقل دریایی و استفاده از ظرفیت‌های دریا، سواحل و بنادر، نقش بسیار کمرنگی در برنامه توسعه ششم داشت.
راهکارهای موفقیت برنامه هفتم در حوزه دریایی چیست و چگونه این برنامه محقق خواهد شد؟
برنامه پنج‌ساله ششم توسعه از سال 1396 تا پایان سال 1400 به اجرا درآمد که به اذعان برخی از نمایندگان و مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی تنها 30 درصد اهداف تعیین‌شده در این برنامه تا پایان سال گذشته تحقق یافت. برنامه توسعه ششم در کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی به‌منظور بررسی نقاط ضعف و قوت بررسی می‌شود و مورد آسیب‌شناسی قرار می‌گیرد. شکی نیست که این آسیب‌شناسی و بررسی دقیق و موشکافانه نقاط ضعف و قوت آن می‌تواند چراغ راهی برای درس گرفتن از خطاهای گذشته و تضمین موفقیت برنامه توسعه هفتم در آینده باشد.
شناسایی دقیق دستگاه‌های مسئول اجرای تمامی بندها و تبصره‌های برنامه توسعه هفتم برخلاف آنچه در برنامه ششم اتفاق افتاد، ضامن موفقیت بیشتر برنامه هفتم خواهد شد و بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تنها 48 درصد از احکام لایحه برنامه توسعه ششم دارای دستگاه‌های اجرایی مشخص و بیشتر مصوبات فاقد دستگاه اجرایی بوده است.
در حوزه توجه به دریا و توسعه اقتصاد دریامحور چه موضوعاتی باید در اولویت قرار گیرد؟
با توجه به این‌که بیش از 90 درصد مبادلات تجاری جمهوری اسلامی ایران از طریق دریاها محقق می‌شود مواردی چون توسعه صنایع دریایی، ارتقای صنعت کشتیرانی، حفظ هرچه بیشتر محیط زیست دریایی، بهینه‌سازی صنعت کشتی‌سازی داخلی، لجستیک و تامین کالا و به‌طور خاص اقتصاد دریاپایه باید به‌طور ویژه در مواد، تبصره‌ها و بندهای برنامه توسعه هفتم گنجانده شود.
نقش ارگان‌های دریایی در تحقق اقتصاد دریا محور چیست؟
با وجود توسعه ناوگان دریایی و زیرساخت‌های بنادر کشور در سال‌های پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی باوجود تحریم‌های ظالمانه، توسعه زیرساخت‌های بندری، افزایش ظرفیت تخلیه و بارگیری و نیز توسعه ناوگان دریایی در بنادر شمال و جنوب و به‌ویژه دریای خزر با توجه به اهمیت ترانزیت سالیانه 10 میلیون تن کالا از مبدا روسیه و از طریق ایران ضروری به نظر می‌رسد و نیازمند مجوزهای خاص از سوی هیئت دولت و مجلس شورای اسلامی هستیم. هماهنگی بیشتر بین شرکت‌های کشتیرانی، ارگان‌های دریایی و سازمان بنادر و دریانوردی باید مدنظر قرار گیرد و در این راستا سازمان بنادر می‌تواند نقش کلیدی هماهنگ‌کننده ارگان‌های دریایی برای ایجاد هم‌افزایی فعالیت‌های دریایی کشور به‌منظور تحقق اهداف اقتصاد دریاپایه را به عهده گیرد و این موضوع نیازمند همکاری تمامی ارگان‌های دریایی کشور است.
به گفته مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی، برنامه هفتم توسعه فرصتی طلایی برای تدوین سند جامع دریایی کشور است، در تدوین این سند چه موضوعاتی باید مدنظر قرار گیرد؟ نقش ارگان‌های دریایی و سازمان بنادر این مقوله چیست؟
توجه ویژه به توسعه متوازن زیرساخت‌های بندری و افزایش ظرفیت تخلیه و بارگیری برای پذیرش کشتی‌های سایز بزرگ نسل جدید با تاکید بر مدیریت واحد در بنادر کشور و در سواحل مکران با اولویت جذب سرمایه‌گذاران خارجی از مهم‌ترین مسائلی است که باید به آن توجه داشت.
اعمال مدیریت یکپارچه در تمامی سواحل کشور توسط دستگاه‌های اجرایی مرتبط با هماهنگی سازمان بنادر و دریانوردی به‌منظور اجرای دقیق سند مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی (ICZM) و به‌روز‌‌رسانی آن مورد دیگری است که باید به آن توجه داشت. رفع موانع تولید و خروج سازمان بنادر و دریانوردی از قانون مدیریت خدمات کشوری، توجه ویژه به توسعه سفرهای دریایی در کشور (مسافری)، ارتقای سطح دانش تخصصی دریایی و بندری طی برنامه پنج‌ساله هفتم توسعه، اعزام دانشجو به دانشگاه‌های خارجی و امکان استخدام نخبه‌های دانشگاه‌های داخلی از دیگر موارد مهمی هستند که باید به آن اشاره کرد. همچنین باید به امکان جذب اپراتورهای بین‌المللی و به‌کارگیری تجهیزات استراتژیک دریایی و بندری پیشرفته و به‌روز توجه داشت و به‌منظور اجرایی‌کردن موارد قانونی مربوط به حملونقل و صنایع دریایی که در برنامه هفتم توسعه گنجانده می‌شود، ضروری است بخش‌های مختلف با تعیین دستگاه‌های مسئول و در نظرگرفتن اولویت‌ها و نیازها از اهداف و برنامه‌های غیرعملی و غیرقابل اجرا پرهیز کنند.
به فعالیت‌هایی که کارگروه برنامه هفتم توسعه در سازمان بنادر انجام داده است، اشاره کنید؟
به‌منظور تحقق اقتصاد دریاپایه در راستای بند 11 سیاست‌های کلی برنامه پنج‌ساله هفتم، تلاش برای گنجاندن موارد ذیل تحت عنوان یک ماده واحده در این برنامه توسعه‌ای، صورت پذیرفته است. امکان واردات تجهیزات ریلی و ساحلی برای بنادر شمال و جنوب کشور توسط سازمان بنادر، امکان جذب اپراتورهای بین‌المللی برای بنادر جنوبی به‌منظور استفاده از ظرفیت ترانزیت کشور توسط سازمان بنادر و اشاعه فرهنگ دریانوردی و توسعه سفرهای دریایی (مسافری) ازجمله فعالیت‌های صورت گرفته است. امکان اعزام حدود 100 نفر دانشجو به دانشگاه‌های دریایی خارجی و استخدام 200 نفر از فارغ‌التحصیلان نخبه دانشگاه‌های داخلی با توجه مربوط به اخذ تعهد خدمت توسط سازمان بنادر دیگر اقدام انجام شده است.همچنین امکان جذب سرمایه‌گذار خارجی برای افزایش ظرفیت تخلیه و بارگیری و پذیرش کشتی‌های سایز بزرگ در سواحل مکران توسط سازمان بنادر و توسعه ناوگان ملی در دریای خزر از طریق صندوق توسعه ملی با پرداخت تسهیلات ارزی به‌منظور خرید کشتی با تایید سازمان بنادر و دریانوردی از دیگر موارد قابل اشاره است.