اشاره بندر و دریا | پایانهی نفتی خارگ با دو اسکله‌ی شرقی (T) و غربی (آذرپاد)، ویژگی‌های ممتازی برای ذخیره‌سازی و صادرات نفت دارد و با صدور بیش از 90 درصد نفت خام کشور، بزرگ‌ترین مرکز صادرات نفت خام کشور به حساب می‌آید. ریاست این پایانهی نفتی را سیدمحمد جواد موسوی بر عهده دارد که پیش از این، مسئولیت‌های مختلفی نظیر رئیس عملیات بارگیری و صادرات نفت خارگ، معاونت شهری و جانشین مدیر عملیات عمومی و رئیس اسناد نفت را عهده‌دار بوده است. موسوی در گفت‌وگو با ماهنامه‌ی «بندر و دریا» به مجموعه‌فعالیت‌های تخصصی و عملیاتی شرکت پایانهی نفتی خارگ و امکانات و منابع انسانی و همچنین مسئولیت‌های اجتماعی این شرکت پرداخته است.
ابتدا درباره‌ی نقش شرکت پایانه‌های نفتی ایران در جزیره‌ی خارگ و وظایف این شرکت بگویید.
جزیره‌ی خارگ مانند یک کشتی شناور در دریاست که همه‌ی مسئولان جزیره در هدایت آن سهم دارند، ولی وظیفه‌ی اصلی همگی صیانت از پایداری و امنیت صادرات نفت است. در واقع ماموریت اصلی شرکت نفت در جزیره، صدور نفت است. در جزیره‌ی خارگ، شرکت‌های نفتی، پتروشیمی، پخش، نفتکش و فلات قاره به‌صورت فشرده در کنار سازمان‌های دولتی با تعامل بسیاربالا انجام وظیفه می‌کنند و شرکت پایانهی نفتی خارگ با همه‌ی این شرکت‌ها ارتباط تنگاتنگی دارد و علاوه بر ماموریت اصلی در چهارچوب قانون و مقررات با همه‌ی شرکت‌ها و سازمان‌ها، همکاری لازم را هم در زمینه‌های مختلف دارد. وظیفه‌ی اصلی پایانه نفتی خارگ، دریافت، ذخیره‌سازی، اخراج و اندازه‌گیری صدور است و متولی بیش از 90 درصد صدور نفت کشور نیز هست.
جزیره‌ی خارگ چه ویژگی‌هایی دارد که تبدیل به محلی ممتاز برای ذخیره‌سازی و صادرات نفت شده است؟
بعد از امضای قرارداد کنسرسیوم نفت در سال 1333، مسئولان تصمیم می‌گیرند که محلی را برای صدور نفت انتخاب کنند. در این راستا مطالعات زیادی انجام می‌شود و در نهایت در سال 1336 جزیره‌ی خارگ به دلیل داشتن چهار ویژگی به‌عنوان مرکز صادرات انتخاب می‌شود: 1ـ ارتفاع مناسب از سطح دریا که باعث می‌شود نفت بدون پمپاژکردن و با شدت جریان بالا وارد نفتکش شود. 2 ـ عمق آب مناسب و نزدیک‌بودن اسکله به ساحل که این اجازه را به ما می‌دهد تا بتوانیم بزرگ‌ترین نفتکش‌ها را پهلو دهیم. 3 ـ مرجانی‌بودن جزیره که نیاز به لایروبی ندارد و باعث صرفه‌جویی بسیاربالا در خصوص هزینه‌ی لایروبی می‌شود. 4 ـ نزدیک‌بودن به منابع داخلی. این چهار ویژگی، موهبتی الهی برای منطقه و کشور است.
پایانهی نفتی خارگ به‌عنوان یک بنگاه اقتصادی، نقشی کلیدی در صادرات نفت ایفا می‌کند که این ممکن نیست مگر با تکیه بر سرمایه‌ی انسانی متعهد و متخصص و همچنین امکانات و زیرساخت‌های قوی. کمی درخصوص امکانات و منابع انسانی این شرکت بگویید.
شرکت پایانهی نفتی خارگ از نظر پرسنل یکی از بزرگ‌ترین مناطق است، علی‌رغم این‌که از نظر جغرافیایی و وسعت به‌واسطه‌ی این‌که در جزیره فعالیت می‌کند، محدودیت دارد. کارکنان رسمی، قراردادی و پیمانی این شرکت در ادارات عملیات دریایی، عملیات صادرات نفت، HSE، خدمات پشتیبانی، عملیات کالا، منابع انسانی، روابط عمومی و عملیات عمومی باید منسجم، هماهنگ و حرفه‌ای و هم‌راستا عمل کنند تا صدور نفت به‌صورت مستمر و بدون وقفه ادامه یابد. همان‌گونه که مستحضرید، پایانه نفتی خارگ، دو اسکله‌ی شرقی (T) و غربی (آذرپاد) دارد که هیچ‌گونه محدودیتی در پهلودهی و بارگیری بزرگ‌ترین سوپرتانکرهای دنیا ندارد.
مجموعه‌فعالیت‌های تخصصی و عملیاتی شرکت پایانهی نفتی خارگ شامل چه مواردی می‌شود؟
چه در بُعد صرفه‌جویی و چه در بُعد بومی‌سازی، کارهای عملیاتی و تخصصی بزرگی انجام داده‌ایم. بخش اطفای حریق ما در سطح منطقه مطرح است. در سال 1394 صاعقه‌ای زد و در یک لحظه پنج مخزن ما شعله‌ور شد. آن زمان در بخش اطفای حریق، حماسه‌ای صورت گرفت و همه با کمک یکدیگر و با ایثار و ازخودگذشتگی که انجام دادند، در 90 دقیقه آتش را خاموش کردند. خود آقای اسدروز، مدیرعامل شرکت پایانه‌های نفتی، ازجمله کسانی بود که مشغول خاموش‌کردن آتش شد.
زمانی که ایشان رئیس منطقه بودند، هزار متر خط لوله‌ی 48 اینچ را بدون گرفتن پیمانکار تعویض کردیم. کار بزرگ دیگری که در این شرکت با مدیریت ایشان انجام شده، بحث بومی‌کردن اکچویتور (عملگرهای برقی) است. در سال‌های قبل، باز و بسته‌کردن یک مخزن را با دست انجام می‌دادیم، ولی بعد عملگرهای برقی که از انگلستان وارد می‌شد را با کمک جهاد دانشگاهی بومی سازی کردیم. در حال حاضر از نظر عملگرهای برقی خودکفا شده‌ایم و حتی شرکت‌های نفت، گاز و پتروشیمی هم که به این تجهیزات احتیاج دارند، نیازشان برطرف شده است.
در بحث مخازن با قبول ریسک از طرف مدیرعامل و مجموعه‌ی پایانهی نفتی خارگ، با دریافت میعانات گازی و نفت سنتزی کمک شایانی به گاز کشور شد و باعث شد زمستان گذشته قطعی گاز نداشته باشیم.
میترینگ اسکله‌ی شرقی ما ساخت کارخانه‌ی «اسمیتِ» آمریکا بود و آن‌ها برای قطعات و تجهیزات آن عمر مشخصی را تعیین کرده بودند که اگر آن قطعه از کار افتاد، خود شرکت اسمیت بیاید آن را تعویض کند. کار روی این قطعات الکترونیکی بسیار سخت بود ولی در سال 1385، مدیرعامل فعلی شرکت پایانه‌های نفتی ـ که در آن زمان مسئول ابزار دقیق بود ـ و همکارانشان، مطالعه در مورد آن را شروع کردند و با دانشگاه‌ها قرارداد بستند و در نهایت این تکنولوژی را بومی‌سازی کردند. آن موقع تحریم وجود نداشت و ما به‌راحتی می‌توانستیم از امکانات آن شرکت استفاده کنیم ولی با پیش‌بینی تحریم به‌دنبال بومی‌سازی کارت‌های الکترونیک پیش رفتیم. اگر این کارت‌ها در آن زمان ساخته نمی‌شد، نمی‌توانستیم نفت را صادر کنیم. این هم کار بسیار بزرگی بود که همکاران ما در آن مقطع زمانی انجام دادند.
جزیره‌ی خارگ از سال 1338 که اولین خط لوله‌ی نفت از گچساران به این جزیره کشیده شد، در مخزن‌داری و صدور نفت تجربه دارد. تنوع تخصص و تجربه، ویژگی مهمی است که این شرکت از آن بهره می‌برد. در حال حاضر همکارانی داریم که از تجربه و تخصص بالایی برخوردار هستند. در عملیات دریایی ما افرادی حضور دارند که می‌توانند کشتی‌ها را در حال حرکت به همدیگر پهلو بدهند. شاید این کار در دنیا در طول روز انجام شده باشد، اما ما این عملیات را برای اولین بار در شب انجام دادیم که این اتفاق در دنیا بی‌نظیر است. در سیستم میترینگمان افرادی را داریم که به شرکت‌های دیگر هم خدمات ارائه می‌دهند. آزمایشگاه پایانهی نفتی خارگ یکی از آزمایشگاه‌های مرجع و مطرح در دنیاست. بسیاری از بازرسان نفت هستند که در جای دیگر کار می‌کنند ولی آزمایشگاه ما را مرجع قرار می‌دهند. ما هر سال ممیزی می‌شویم، ولی تاکنون پیش نیامده که از نظر رعایت استاندارد جهانی، امتیاز منفی داشته باشیم. مشتریان خارجی ما اعتماد، اعتقاد و رضایت خود را به صحت و درستی عملکرد تاسیسات و اندازه‌گیری همکاران صادرات نفت و توان بالای راهنمایان عملیات دریایی و نتایج آزمایشگاهی در پرسشنامه‌های بعد از بارگیری اعلام کرده‌اند و در مقایسه با شرکت‌های نفتی بزرگ دنیا از رتبه‌ی بسیاربالایی برخورداریم. و اگر اعتراضیه‌ای دریافت کنیم، بلافاصله بررسی مجدد و پاسخ می‌دهیم، ولی تاکنون این اعتراضیه‌ها منجر به پروندهی نفتی و یا خسارت نشده است. هرگز اسنادی نفتی که از پایانهی نفتی خارگ به دست مشتری رسیده، اشتباه نبوده است. هیچ‌وقت پیش نیامده که یک اندازه‌گیری صورت بگیرد و اشتباهی در آن صورت گرفته باشد.
در بحث ایمنی، شاید کمبود نفر داشته باشیم ولی بی‌نظیرترین افراد HSE را در پایانهی نفتی خارگ داریم که چندین بار مورد تشویق مسئولان بالادستی قرار گرفته‌اند. HSE ما یکی از بالاترین عملکردها را در کل وزارتخانه داشته است. این را با ارائه‌ی مدارک می‌گویم. آلودگی‌هایی که در منطقه ایجاد می‌شود را در کمتر از چند ساعت جمع‌آوری کرده‌ایم، با این‌که مربوط به شرکت‌های دیگر بوده است. سرعت پهلودهی و بارگیری پایانهی نفتی خارگ به‌واسطه‌ی داشتن نیروهای متخصص و باتجربه بسیار خوب است و در بحث بومی‌سازی و بحران، بسیار خوب عمل کرده‌ایم. هیچ نکته‌ی منفی قابل بحثی در کنترل بحران نداریم. زمانی که کرونا وارد کشور شد، با وجود این‌که تحریمِ همراه با تهدید داشتیم، کارهای بزرگ زیادی انجام دادیم و اولین شرکت در کشور بودیم که جلسه‌ی کنترل و مقابله با کرونا در تاریخ 9 بهمن‌ماه 1398 برگزار کردیم. آقای خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت، پس از چندین سال که مدیران عامل شرکت ملی نفت از این منطقه بازدیدی نداشتند، از خارگ و سازمان‌ها و شرکت‌های مستقر در جزیره بازدید کردند که تصمیمات بسیار خوبی هم برای نفت و هم برای مردم گرفته شد.
کمی به عقب و دوران جنگ برگردیم که در آن روزها جزیره‌ی خارگ به‌صورت مستمر مورد حمله‌ی دشمن قرار می‌گرفت. وضعیت فعالیت پایانهی نفتی در دوران جنگ به چه صورت بود؟
جزیره‌ی خارگ در دوران دفاع مقدس، دو هزار و 888 بار مورد حمله قرار گرفت. یعنی به تعداد روزهای جنگ به این منطقه حمله شده است. با این وضعیت، جزیره‌ی سیری اولین جایی بود که در آن ترمینال سیار تاسیس شد، در آن‌جا شرکت نفت، کشتی‌هایی به‌عنوان کشتی مادر و اسکله اجاره کرده بود. آن‌جا دو بار مورد حمله قرار گرفت که در یکی از حملات که بسیار هم شدید بود، چند کشتی و نفرات زیادی آسیب دیدند. پس از آن، ترمینال صادراتی به جزیره‌ی لارک منتقل شد. در لارک حدود 10 تا 12 کشتی بزرگ به‌صورت ثابت در اجاره‌ی نفت بود که به‌عنوان اسکله از آن‌ها استفاده می‌شد و سپس در سال 1367 که جنگ تمام شد، دوباره به خارگ برگشتیم.
درخصوص نوسازی ناوگان دریایی و یدک‌کش‌های عملیاتی چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
واقعیت این است که در هشت سال گذشته کار خاصی برای نوسازی ناوگان دریایی صورت نگرفته است و ما با توجه به گستره‌ی فعالیتی که داریم، در این مدت دچار کمبود ناوگان بوده‌ایم. در سفری که مدیرعامل شرکت ملی نفت به جزیره‌ی خارگ داشتند، دستور دادند که برای خرید یا اجاره‌ی یدک‌کش اقدام کنیم. این انگیزه‌ی خوبی برای کارکنان عملیاتی بود که به عملیات دریایی ما جان تازه‌ای داد. قطعا با این تصمیم، ادارات عملیات دریایی و صادرات ما در آینده‌ی نزدیک می‌تواند کارهایی که به عهده گرفته را به نحو بهتری انجام دهد. ما در این سال‌ها کمبود تجهیزات و قطعات داشتیم ولی این کمبودها نتوانست جلوی فعالیت صحیح و شبانه‌روزی ما را بگیرد. ما در هیچ‌کدام از ماموریت‌های عملیاتی تاخیر قابل ملاحظه‌ای نداشتیم. همین‌طور مدیرعامل شرکت ملی نفت دستور افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی نفت خام پایانهی نفتی خارگ به مقدار چهار میلیون و 200 هزار صادر کردند. ما چندین سال دنبال چنین اتفاقی بودیم که میسر نمی‌شد، ولی با سفر ایشان، این مهم در دستور کار قرار گرفت و مناقصه‌ی آن هم به‌زودی برگزار می‌شود.
شرکت پایانهی نفتی خارگ نگاه ویژه‌ای هم به حوزه‌ی مسئولیت‌های اجتماعی در این جزیره دارد. کمی درباره‌ی این فعالیت‌ها بگویید.
یکی از مهم‌ترین وظایف هر نهاد و شرکتی این است که نقش مسئولیت‌های اجتماعی خود را به خوبی ایفا کند. در سراسر دنیا وقتی پالایشگاه یا شرکتی ساخته می‌شود، اول از همه به مردم آن منطقه توجه می‌شود. در خارگ هم به دلیل جزیره‌بودنش، مولف اصلی پدافند غیر عامل، مردم هستند و باید به آن‌ها توجه شود. ما در حال حاضر در چهارچوب قانون، مسئولیت‌های اجتماعی را پی می‌گیریم. با عنایت به این‌که وزیر نفت، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران و مدیرعامل شرکت پایانه‌های نفتی روی این موضوع تاکید ویژه‌ای دارند، باید مسئولیت‌های اجتماعی را پیگیری کنیم. به‌طور مثال، یکی از دغدغه‌های مهم مردم شریف خارگ، بحث اشتغال است که تاکید مدیرعامل شرکت ملی نفت و مدیرعامل شرکت پایانه‌های نفتی بر این است که اولویت با مردم بومی است، مگر این‌که آن تخصص در خود جزیره وجود نداشته باشد که در آن صورت می‌توانند از مردم خارج از خارگ استفاده کنند. برای به‌کارگیری نیروهای پیمانکاری افراد در وهله‌ی اول باید بومی جزیره باشند.
مورد بعدی که به آن توجه داریم، بحث تردد دریایی است. تردد مردم جزیره‌ی خارگ سال‌ها دچار مشکل بوده و هنوز هم این مشکل ادامه دارد. در سفر اخیر آقای خجسته‌مهر به منطقه، در این زمینه هم دستور لازم صادر کردند و مبالغی را به شهرداری و بیمارستان اختصاص دادند. در رابطه با پروازهایی که انجام می‌شود هم سعی می‌کنیم در روزهایی که هوا مساعد نیست، در چهارچوب قانون کاری کنیم که مردم بتوانند از پروازها استفاده کنند. در حال حاضر کسی که در جزیره‌ی خارگ زندگی می‌کند، با کسی که مثلا در سوئد زندگی می‌کند، در یک لحظه از رفاهیات مطلع می‌شود. کارهای مختلفی در حوزه‌ی برق‌رسانی، آب‌رسانی و حمل‌ونقل انجام می‌دهیم تا مشکلات مردم کمتر شود. ما از اتفاقاتی که در جزیره رخ می‌دهد، اطلاع داریم و سعی می‌کنیم اولویت را به مردم بدهیم و نقش مسئولیت اجتماعی خودمان را به خوبی ایفا کنیم. شعار مدیرعامل و بنده این است که اگر می‌خواهید به مردم کمک کنید، قبل از این‌که مردم از شما درخواست و خواهش کنند، آن کار را انجام بدهید. این بهترین روش کمک‌کردن است.
تعامل شرکت پایانهی نفتی خارگ با ادارات و نهادهای دیگر ازجمله اداره‌ی بندر و دریانوردی که در جزیره مستقر هستند، به چه صورت است؟
با همه‌ی نهادها، سازمان‌ها، ارگان‌ها و شرکت‌ها ازجمله بخشداری، امام جمعه، شهرداری، شورای شهر، سپاه، ارتش، نیروی انتظامی و به‌خصوص اداره‌ی بنادر و دریانوردی خارگ همکاری و تعامل داریم. همان‌طور که در ابتدا گفتم، همه‌ی ما یک خانواده هستیم. وقتی مشکلی پیش می‌آید، به یکدیگر کمک می‌کنیم. یکی از کارهای ارزشمندی که توسط سازمان بنادر و دریانوردی صورت می‌گیرد، آزمون راهنمایان و صدور گواهینامه‌های دریایی است که ما هم از آن بی‌بهره نیستیم.
در پایان اگر صحبتی باقی مانده است، بگویید.
از همه‌ی سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی که با محوریت امام جمعه و بخشدار جوان و جهادی و همیشه‌درصحنه‌ی خارگ فعالیت می‌کنند، تشکر می‌کنم و از این‌که توانسته‌ایم با همکاری، تعامل و همدلی، بحران‌ها و مشکلات ناشی از جنگ، تحریم و کرونا را با موفقیت پشت سر بگذاریم، بسیار خوشحالم. همچنین از آقای حامد عرب‌زاده، همکار اداره‌ی بندر و دریانوردی و فعال رسانه‌ای، که بسیار متواضعانه کارها را پیگیری می‌کنند و همواره در کنار همه‌ی ارگان‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های نفتی مستقر در جزیره سعی می‌کنند مسائل را انعکاس دهند، صمیمانه سپاسگزارم. |