اشاره بندر و دریا | جامعه‌ی روحانیت خارگ با توجه به رسالت و دغدغه‌مندی که نسبت به مسائل و مشکلات مردم دارند، از پیشگامان حوزه‌ی فرهنگی و اجتماعی این جزیره به‌شمار می‌روند. حجت‌الاسلام موسی کمالی، امام جماعت شیعه‌ی جزیره‌ی خارگ که در سال ۱۳۴۹ در همین جزیره به دنیا آمده، یکی از روحانیون مطرح خارگ است که ارتباط نزدیکی با مردم در مباحث مذهبی، فرهنگی و اجتماعی دارد. در این شماره‌ی «بندر و دریا» به سراغ حجت‌الاسلام کمالی رفته‌ایم تا از پیشینه‌ی جزیره‌ی تاریخی خارگ، نقش این جزیره در جنگ تحمیلی و شهدایی که در دریا به شهادت رسیدهاند و... برایمان بگوید. آن‌چه که در ادامه می‌آید، ماحصل این گفت‌وگوست:
شما خودتان متولد جزیره‌ی خارگ هستید و سال‌ها در این جزیره زندگی کرده‌اید. لطفا ابتدا از پیشینه‌ی تاریخی جزیره بگویید.
جزیره‌ی خارگ قدمتی چند هزار ساله دارد و لازم است از جمیع جهات به آن نگاه کرد. در گذشته مردمان سخت‌کوش و بااستعدادی در این جزیره زندگی می‌کرده‌اند. قنات‌هایی که در جزیره‌ی خارگ وجود دارد، حدود سه کیلومتر است. مردم سخت‌کوش خارگ، بدون این‌که ارتباطی با بیرون از جزیره داشته باشند، خودشان مسیر آب را تشخیص داده‌اند و برای دسترسی به آب شیرین، چند مسیر را باز کرده‌اند. این مسئله نشان می‌دهد که آدم‌های بااستعدادی در این جزیره زندگی می‌کرده‌اند.
مقبره‌ی محمدبن‌حنفیه نیز در جزیره‌ی خارگ وجود دارد که به روایتی فرزند آقا امیرالمومنین(ع) است، ولی صحت و سقم آن مشخص نیست. قدمت بنایی که در آن‌جا ساخته‌اند، حدود هزار سال است. کاشی‌هایی که روی این مقبره نصب کرده‌اند، مربوط به 850 سال قبل است و از این طریق می‌توان حدس زد که احتمالا قدمت آن بیش از هزار سال است. من قبله‌ی این مقبره را با GPS درآوردم و دیدم بسیار دقیق و درست است. با خودم گفتم حدود هزار سال پیش چطور محاسبه کرده‌اند که یک میلی‌متر هم خطا ندارد؟! می‌خواهم بگویم انسان‌هایی که در این جزیره زندگی می‌کرده‌اند، با حساب‌وکتاب و دقیق بوده‌اند. جانمایی مقبره‌ی محمدبن‌حنفیه نیز طوری است که از هر طرف جزیره که نگاه کنید، دیده می‌شود و می‌تواند برای لنگرگرفتن، دید خوبی به شناورهای ورودی بدهد.
مردم خارگ آدم‌های بافرهنگی بوده‌اند. اولین تعزیه درباره‌ی امام‌حسین(ع) که در کشور به ثبت رسیده، متعلق به جزیره‌ی خارگ است که تاریخ آن به 270 سال قبل برمی‌گردد. ما حسینیه‌ای داریم که قدمت آن 300 سال است و همین مسئله نشان می‌دهد که شیعیان و اهل تسنن این جزیره، همه محب اهل بیت بوده‌اند. از لحاظ فرهنگی هم می‌توان گفت مردم خارگ از دیرباز با فرهنگ عجین بوده‌اند.
جزیره‌ی خارگ محل ورود اسلام به فارس هم هست. در این جزیره، مکانی مشهور به «علمدار» وجود دارد که سند این ماجراست. در «علمدار»، قبری وجود دارد که می‌گویند یکی از سرداران اسلام در آن‌جا به شهادت رسیده است. جالب است که روبه‌روی همین علمدار، محل و لنگرگاهی بوده که کشتی‌های هندی که عازم بصره بوده‌اند، در آن‌جا لنگر می‌انداخته‌اند و از قنات نزدیک آن، آب شیرین برمی‌داشته‌اند.
جزیره‌ی خارگ در گذشته، جزیره‌ی پایلوت‌ها (راهنماها) بوده است. به‌عبارتی، کشتی‌هایی که برای رفتن به بصره با مشکل روبه‌رو بوده‌اند و مسیر را به‌درستی نمی‌دانسته‌اند، با خودشان فردی به‌عنوان راهنما از جزیره‌ی خارگ می‌بردند. گاهی این راه‌بلدها تا هند نیز با کشتی‌ها می‌رفته‌اند. یکی از آخرین راه‌بلدهایی که چند سال پیش فوت کرد، فردی به نام «حاج‌موسی» بود که وقتی بچه بودم، داستان سفرهایش را از زبان خودش شنیده‌ام.
خارگ، جزیره‌ای چند هزار ساله است. کشورهای متجاوز و استعمارگری همچون هلند، پرتغال، انگلیس و... وقتی می‌خواستند جای پای خوبی در خلیج‌فارس برای خودشان بگذارند، خارگ را انتخاب می‌کردند و همواره به این جزیره چشم طمع داشتند؛ زیرا جزیره‌ی خارگ موقعیت بسیار خوبی از لحاظ اقتصادی و بندری دارد. ما 15 دی‌ماه که مصادف با خروج هلندی‌ها از خارگ هست را به‌عنوان «روز خارگ» انتخاب کرده‌ایم و چند سال است که این روز را همراه با برنامه‌هایی گرامی می‌داریم.
زندگی مردم خارگ در گذشته از طریق کشاورزی سپری می‌شده است. آن‌ها محصولات کشاورزی‌شان را به بصره می‌بردند و در آن‌جا می‌فروختند. وقتی با قدیمی‌های خارگ صحبت می‌کنیم، تعریف می‌کنند که از جزیره‌ی «فارسی» ماهی می‌گرفته‌اند و در همان‌جا نمک‌سود می‌کرده‌اند و برای فروش به بصره می‌برده‌اند. مرواریدهایی را هم که صید می‌آورده‌اند، در بحرین می‌فروختند. پرورش اسب‌های عربی هم در جزیره‌ی خارگ رایج بوده ولی الان دیگر وجود ندارد. حتی از جزیره‌ی خارگ به جاهای مختلف سنگ می‌بردند. به‌طور مثال برای راه‌آهن بصره ـ بغداد از سنگ‌های خارگ استفاده کرده‌اند.
جزیره‌ی خارگ، خاک گیرایی دارد. اگر کسی مدتی در این جزیره زندگی کند، با تمام مشکلاتی که در این جزیره وجود دارد، خیلی سخت می‌تواند از این‌جا دل بکند. خاک خارگ، چسبندگی بسیاربالایی دارد. آقای بهلول بدون این‌که این‌جا آشنایی داشته باشند، سه بار به خارگ سفر کردند. ایشان می‌گفتند هر زمان مشکل معنوی پیدا کردید، به جزیره‌ی خارگ بیایید.
با توجه به پیشینه‌ای که از خارگ گفتید، امروزه جزیره‌ی خارگ را چطور می‌بینید؟ فکر می‌کنید این جزیره در چه جایگاهی قرار دارد؟
جزیره‌ی خارگ بهتر و بیشتر از این‌ها می‌تواند به ایران خدمت کند. این جزیره جزء 14 منطقه‌ی استراتژیک دنیاست که صادرات نفت در آن صورت می‌گیرد. من فکر می‌کنم حق این جزیره بیشتر از این‌هاست. مردم جزیره‌ی خارگ در انقلاب اسلامی نقش بسزایی داشتند و در جنگ تحمیلی بسیار خوب درخشیدند. یکی از جاهایی که در پیروزی انقلاب اسلامی نقش بسیار مهمی داشت، جزیره‌ی خارگ بود. مردم خارگ در آن دوران، شیرهای نفت را بستند که این کار جسارت و جرئت بسیار زیادی می‌خواست. صدام بارها به خارگ حمله کرد که بتواند نفت را قطع کند ولی نتوانست. مردم خارگ در دوران دفاع مقدس نگذاشتند صادرات نفت حتی یک روز هم قطع شود. خون شهدای زیادی در این جزیره ریخته شده است. این‌ها را گفتم که بگویم حق این مردم بیش از این‌هاست و باید نگاه بیشتری به این جزیره شود. برای این جزیره با قدمت فراوانی که دارد، زیبنده نیست که آبشان جیره‌بندی باشد! 99 درصد استان گازرسانی شده ولی جزیره‌ی خارگ هنوز گاز ندارد! بحث بهترشدن تردد دریایی جزیره هم سال‌هاست که مطرح است و مسئولان همچنان درصدد رفع مسائل و مشکلات مربوط به آن هستند!
به شهدای دفاع مقدس اشاره کردید. جزیره‌ی خارگ شهدای زیادی دارد که چه در خشکی و چه در دریا به شهادت رسیدهاند و به همین خاطر از خارگ به‌عنوان مرکز «شهدای دریا» در کشور نام برده می‌شود. کمی درباره این جایگاه صحبت کنید.
طبق آمار، جزیره‌ی خارگ 319 شهید دارد. حدود 20 شهید در همین‌جا دفن شده‌اند، ولی عده‌ی زیادی از آن‌ها در دریا به شهادت رسیدهاند. ما در جزیره‌ی خارگ سه نوع شهید داریم که در هیچ کجای ایران چنین چیزی وجود ندارد. شهرهای دیگر فقط شهدایی دارند که در خشکی به شهادت رسیدهاند، ولی خارگ هم شهید خشکی دارد، هم شهیدی دارد که در آتش سوخته و هم شهیدی که در دریا به شهادت رسیده است. همان‌طور که گفتید، عده‌ی زیادی از رزمنده‌های ما در دریا به شهادت رسیدهاند که هنوز پیکر مطهر آن‌ها به دست خانواده‌هایشان نرسیده است. تعداد شهدایی که روی ناو و اسکله‌ها به شهادت رسیدهاند هم کم نیست. ما دو سال پیش یادواره‌ی «شهدای دریا» را در جزیره‌ی خارگ برگزار کردیم و اخیرا هم صورت‌جلسه‌ای تهیه کرده‌ایم که برای شهدای دریا، سنگ قبری به یادگار بگذاریم تا نسل‌های بعد بدانند برای حفظ کشور و انقلاب اسلامی، این تعداد شهید در دریا داده‌ایم.
جزیره‌ی خارگ به‌نوعی الگوی اتحاد اهل سنت و تشیع در ایران اسلامی نیز به‌شمار می‌رود و ما شاهد هستیم که اهل سنت و شیعه در شرکت‌ها و مشاغل جزیره در کنار هم کار می‌کنند. کمی در خصوص وفاق شیعه و سنی در جزیره‌ی خارگ صحبت کنید.
این وحدت بین شیعه و سنی در جزیره‌ی خارگ از صدر اسلام وجود داشته است و ما نیز در سال‌های گذشته کمک کرده‌ایم تا این وفاق بیشتر شود. مثلا اخیرا وصلت‌های زیادی بین شیعیان و اهل تسنن جزیره اتفاق افتاده که الان به‌خوبی و خوشی در کنار همدیگر زندگی می‌کنند. مردم سنی‌مذهب جزیره‌ی خارگ به اهل بیت ارادت دارند و حتی امام جمعه‌ی اهل تسنن برای امام حسین(ع) روضه خوانده و سخنرانی هم کرده است. خوشبختانه ارتباطات بسیار خوب است و همه در کنار هم به‌دور از هر گونه اختلافی زندگی می‌کنیم.
در پایان اگر صحبتی باقی مانده است، بگویید.
مسئولان سازمان بنادر و دریانوردی در سفرهایی که به جزیره‌ی خارگ داشته‌اند و یا در مکاتباتی که با آن‌ها داشته‌ایم، قول همکاری در خصوص خرید چند کشتی نو برای تردد مردم جزیره به بنادر بوشهر و گناوه را داده‌اند که نمی‌دانم هم‌اکنون در چه مرحله‌ای است. حتی برای تردد دریایی اهالی جزیره، قول سوبسید هم داده بودند. امیدوارم مسئولان همکاری کنند و همان‌طور که قرار شده، از محل وجوه اداره شده، نسبت به این مهم اقدام کنند. این بزرگ‌ترین خدمتی است که می‌توانند به مردم جزیره‌ی خارگ کنند. همچنین درخواستم از اداره‌ی بندر خارگ این است که در راستای ایفای مسئولیت‌های اجتماعی خود بیشتر همت کند و در خصوص برنامه‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی، مردم و جوانان جزیره‌ی خارگ را در نظر داشته باشد. درخواست دیگری که دارم این است که در بحث یادواره‌ی «شهدای دریا»، به ما کمک کنند تا نماد مناسبی برای شهدای عزیز کشورمان در جزیره بسازیم. خواهش من از مسئولان سازمان بنادر که زحمات بسیار زیادی هم می‌کشند این است که نگاه ویژه‌ای به جزیره‌ی خارگ داشته باشند. |