بندر و دریا | با توجه به تعطیلی دو ساله‌ی طرح تسهیل سفرهای دریایی، سفرهای نوروزی سال ۱۴۰۱ از طریق دریا با استقبال بسیار بالای مسافران و گردشگران همراه بود که تعداد این سفرها حتی منجر به رکوردشکنی در برخی بنادر استان‌های جنوبی و شمالی شد. استقبال مسافران و گردشگران دریایی در نوروز 1401 بهانه‌ای شد تا با حسین عباس‌نژاد، رئیس ستاد سفرهای دریایی نوروزی کشور، به گفت‌وگو بنشینیم و درخصوص جزئیات طرح تسهیل سفرهای دریایی نوروزی ۱۴۰۱ و عملکرد بخش‌های مختلف، ازجمله بخش جست‌وجو و نجات دریایی و همیاران ناجی که از سوانح دریایی جلوگیری کرده‌اند، صحبت کنیم. ماحصل این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
ا توجه به تعطیلی دو ساله طرح تسهیل سفرهای دریایی، سفرهای نوروزی سال ۱۴۰۱ از طریق دریا با استقبال بسیار بالای گردشگران همراه بود که تعداد این سفرها حتی منجر به رکوردشکنی شد. ابتدا درخصوص میزان جابه‌جایی شناورهای مسافری و تفریحی بگویید. استقبال گردشگردان چه در بخش تفریحات ساحلی و چه در بخش سفرهای دریایی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ایام نوروز معمولا اوج گردشگری کشور است و مردم در این ایام استقبال خوبی از سفرهای دریایی می‌کنند. ما تا سال 1398 به‌طور میانگین هر سال بین 10 تا 20 درصد افزایش سفرهای دریایی را داشتیم ولی انجام این سفرها با شیوع ویروس کرونا در کشور دچار مشکل و وقفه شد و دیگر نتوانستیم طرح‌های سفر دریایی را اجرا کنیم. در این مدت علاوه بر همه‌گیری کرونا، مشکلات دیگری نظیر بحث تورم نیز پیش آمد و باعث شد که دخل‌وخرج شناورها با هم نخواند. به‌طور مثال، با افزایش قیمت دلار، هزینه‌ی نگهداری شناورها که با دلار محاسبه می‌شود، بالا رفت. از طرفی تحریم‌های ناجوانمردانه‌ی آمریکا علیه کشورمان نیز وجود داشت و شناورداران نمی‌توانستند قطعات شناورشان را تامین کنند. شناورها اگر مدت زیادی کار نکنند، ایراد فنی پیدا می‌کنند و به همین خاطر در این مدت خودبه‌خود تعدادی از شناورهای ما از سرویس خارج شده بودند.
اواخر سال گذشته وقتی مشخص شد که ستاد ملی مبارزه با کرونا اجازه‌ی سفرهای نوروزی را صادر کرده است، نخستین نگرانی که داشتیم، بحث کمبود تعداد صندلی و بحث دیگر، ایمنی شناورها بود. به هر حال برخی شناورها مدتی بود که یا کار نکرده بودند و یا کمتر به کار گرفته شده بودند. از طرفی پیش‌بینی ما این بود که به خاطر وقفه‌ی دو ساله‌ی مسافرت‌های نوروزی، استقبال مردم از سفرهای نوروزی سال 1401 حتی بیشتر از دوران قبل از کرونا خواهد بود. علی‌رغم این‌که قیمت‌ها نسبت به آن دوران بسیار بالا رفته ولی احساس می‌کردیم که مردم به‌اصطلاح تشنه‌ی مسافرت هستند و بهترین فرصت هم برای مسافرت، ایام عید نوروز است، چون بلافاصله پس از آن، ماه مبارک رمضان شروع می‌شد و مردم دیگر نمی‌توانستند سفر بروند.
وقتی که شرایط را برای سفرهای دریایی فراهم دیدیم، شروع به برنامه‌ریزی کردیم. ابتدا با تعاونی شناورهای مسافری صحبت کرده و آن‌ها را ترغیب کردیم که در این خصوص با ما همکاری و همراهی کنند و همچنین تسهیلاتی برای آن‌ها در نظر گرفتیم تا شناورهایشان را نوسازی کنند. تعدادی شناور هم در مرحله ساخت بودند که پیگیری کردیم تا آن‌ها نیز وارد سرویس شوند و همین اتفاق هم افتاد. بحث تردد خودروها را هم داشتیم و باید برای این موضوع تدبیری می‌اندیشیدیم. بازار لندینگ‌کرافت‌ها در دوران کرونا بسیار خوب شده بود و آن‌ها دیگر حاضر نبودند که با هزینه‌ای اندک ماشین‌ها را جابه‌جا کنند و به همین خاطر با تعاونی آن‌ها صحبت کردیم و آن‌ها را نیز همراه کردیم.
در اواخر سال گذشته دستورالعملی را تهیه کرده و برای اولین‌بار تعیین نرخ بلیت شناورهای مسافری را نظام‌مند کردیم. با توجه به این دستورالعمل و همچنین فرمایش وزیر محترم راه و شهرسازی مبنی بر افزایش‌نیافتن قیمت بلیت‌ها در ایام نوروز، ما در دی‌ماه و بهمن‌‌ماه قیمت‌ها را کمی تقویت کردیم تا هم لندینگ‌کرافت‌ها امکان حضور داشته باشند و هم کشتی‌های مسافری ترغیب شوند که پای کار بیایند. بازرسی‌های فنی و ایمنی شناورهایی که فکر می‌کردیم در طرح حضور خواهند داشت را هم انجام دادیم و ایراداتشان را رفع کردیم. تجهیزاتی که نیاز داشتیم را خریداری کردیم و بودجه‌های لازم تامین شد. خوشبختانه بخش‌های مختلف سازمان بنادر و دریانوردی و همچنین استانداری‌ها و تعاونی شناورهای مسافربری همکاری خوبی با ما داشتند، تا این‌که در نهایت خیالمان راحت شد که از نظر صندلی و ایمنی شناورها مشکلی نداریم.
طرح تسهیل سفرهای دریایی نوروز از 25 اسفندماه 1400 در بنادر مسافری و اسکله‌های گردشگری کشور آغاز شد و تا 15 فروردین‌ماه 1401، شش میلیون و ۱۵۵ هزار و ۵۱۳ نفر حمل مسافر و گردشگر در کل کشور داشتیم که بیش از 90 درصد آن در استان هرمزگان بود. در بخش گردشگری هم در استان‌های جنوبی و شمالی گردشگردان زیادی داشتیم که آن‌ها را نظم دادیم. در طول اجرای این طرح با ارگان‌های مختلف که در زمینه‌ی گردشگری فعال بودند، جلسات متعددی برگزار کردیم و هماهنگی‌های لازم را انجام دادیم. ارگان‌های مختلف، به‌خصوص صداوسیما، همکاری خوبی با ما داشتند و فرهنگ‌سازی‌هایی که در بحث ایمنی باید انجام می‌شد را انجام دادند.
امروز می‌توانیم بگوییم که نسبت به سال 1398 و پیش از شیوع ویروس کرونا، حدود 15 درصد افزایش مسافر داشتیم. در بخش خودرویی نیز شاهد رشد تردد خودرویی بودیم. البته این نکته را نیز باید بگویم که این آمار در حالی به دست آمد که برخی از بنادر ما چند روز به دلیل شرایط بد جوّی تعطیل بودند؛ چه بسا اگر آن تعطیلی‌ها رخ نمی‌داد، آمار مسافرهای دریایی بسیار بالاتر می‌رفت. محدودیت‌هایی در خود جزایر، به‌خصوص جزیره‌ی کیش، از نظر ورودی و خروجی وجود داشت که مدیریت‌کردن این موضوع که بتوانیم مردم را راضی نگه داریم سخت می‌کرد. مردم چند روز به دلیل شرایط بد آب و هوایی مجبور شدند در صف بمانند که همین‌جا از آن‌ها عذرخواهی می‌کنیم.
بیشترین مقاصد سفرهای دریایی کدام مناطق بودند و همچنین بیشترین تردد را کدام بنادر به خود اختصاص دادند؟
اکثر سفرهای دریایی نوروز 1401 در استان هرمزگان اتفاق افتاد که این اتفاق قابل پیش‌بینی بود. مردم در ایام نوروز استقبال بسیار گسترده‌ای از جزیره‌ی هرمز کردند، تا جایی که امکانات شهری هرمز اجازه‌ی مسافر بیشتر را نمی‌داد. ما در استان بوشهر هم خطوط مسافری داشتیم ولی سایر بنادر ما گردشگری بودند که ما در این زمینه هم رشد 15 درصدی داشتیم. به‌طور مثال در چابهار، بندر امام خمینی(ره) و خرمشهر، تعداد گردشگر دریایی ما رشد چشمگیری داشت. امکانات ما در بندر چابهار نسبت به سال‌های قبل بهتر بود و آمادگی بیشتری داشتیم و همین آمادگی باعث شد که خوشبختانه ما در چابهار مشکل خاصی نداشته باشیم.
در استان خوزستان همیشه یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌ی ما بحث «راهیان نور» بود، ولی امسال همکاری خوبی با مسئولان این بخش داشتیم و استقبال مردم از این طرح نیز بالا بود. به نظرم همکاری امسال ما با راهیان نور، به‌خاطر تامین ایمنی و شناورهایی که استفاده می‌کردند، از سال‌های گذشته بهتر بود. خوشبختانه در آن منطقه هم هیچ‌گونه مشکل یا تلفات جانی نداشتیم.
در بنادر شمالی شرایط به دلیل پهنه‌ی بزرگی که وجود دارد، کمی متفاوت‌تر با بنادر جنوبی است. گرچه تعداد زیادی شناور در این پهنه وجود دارد ولی ما در بسیاری از این مناطق هنوز نتوانسته‌ایم محل‌های مناسبی برای تجمع شناورها ایجاد کنیم. در برخی از مناطق مانند بنادر ترکمن، گز، نوشهر و انزلی تجمع‌هایی وجود دارد که قابل کنترل هستند، ولی در بعضی جاها نمی‌توان آمار داد، چون پراکندگی زیاد است. با این حال آمارها نشان می‌دهد که در بنادر شمالی نیز شاهد سفرهای دریایی زیادی بوده‌ایم. از طرفی، ما نیروهای بیشتری را تامین کرده و به‌منظور کنترل‌های ایمنی، تسهیلات بیشتری در نظر گرفته بودیم.
این نکته را هم اضافه کنم که در مناطق شمالی نسبت به بنادر و جزایر جنوب کشور، حادثه‌ی کمتری داشتیم. در جنوب کشور چند مورد غرق‌شدگی داشتیم که البته مربوط به طرح ما نبود، ولی در شمال کمترین تلفات را داشتیم که این نشانگر برنامه‌ریزی و کنترل‌های بهتر است.
یکی از نکات مثبت و برجسته سفرهای دریایی نوروز ۱۴۰۱، عملکرد بخش جست‌وجو و نجات دریایی بود که منجر به کمترین میزان آسیب به گردشگران دریایی شد. خدمات ایمنی سفرهای دریایی به چه صورت بود؟
ما علاوه بر شناورهای ناجی، تمام شناورها را بسیج کرده و مناطق پر رفت‌وآمد را شناسایی کرده بودیم. همکارانمان در واحد کنترل ترافیک از طریق سیستم‌های نظارتی الکترونیکی که داشتند، مسیرها را بررسی می‌کردند که مشکلاتی ازجمله تصادف به وجود نیاید. ما حتی شناورهای دیگر را هم برای کمک آماده کرده و در مسیرها مستقر کرده بودیم. یک شناور آتش‌خوار اجاره کرده بودیم که اگر خدایی ناکرده آتش‌سوزی اتفاق افتاد، بتواند بلافاصله آتش را خاموش کند.
در کنار تمهیداتی که اندیشیده بودیم، همیاران ناجی و مردمان محلی نیز کمک زیادی به ما کردند. خدماتی که آن‌ها ارائه دادند، واقعا ارزشمند است و ما جز سپاس و قدردانی، کاری از دستمان برنمی‌آید که برای آن‌ها انجام بدهیم. در طول ایام نوروز اگر هم اتفاقی در دریا افتاد، این افراد بودند که گردشگران را نجات دادند.
یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان، تجهیزات خاص جلیقه‌نجات را با آخرین متدهای روز دنیا ساخته بود که بسیار مرغوب بودند. مقداری از این تجهیزات را خریداری کرده و در بنادر توزیع کردیم تا آن‌ها را در اختیار گردشگران و قایق‌داران قرار بدهند. خدماتی که همکارانمان در بحث کنترل خودروها ارائه می‌دادند، باعث شده بود که تردد خودروها نظم بهتری داشته باشد. ما حتی بر روی لندینگ‌کرافت‌ها هم شرایط ویژه‌تری را در نظر گرفته بودیم که مطمئن‌تر باشند. در سال‌های گذشته حتی مواردی وجود داشت که برخی افراد از روی لندینگ‌کرافت به داخل آب پرتاب می‌شدند ولی امسال خوشبختانه چنین اتفاقی رخ نداد. به مهماندارها آموزش داده بودیم که در هنگام سانحه‌ی دریایی چطور رفتار کنند. خوشبختانه در نهایت با تلاش شبانه‌روزی مجموعه‌ی دریایی سازمان بنادر و دریانوردی و ارگان‌های مختلف، سفرهای دریایی نوروز امسال را بدون هیچ‌گونه سانحه‌ی دریایی پشت سر گذاشتیم. فکر می‌کنم مردم نیز در مجموع از سفرهای دریایی نوروز راضی بودند.
برای جلوگیری از انتشار ویروس کرونا و سویه‌های جدید آن، چه تمهیداتی اندیشیده شد تا در طول سفرهای نوروزی و گردشگری دریایی این بیماری گسترش پیدا نکند؟
تمام پروتکل‌هایی را که ستاد ملی مبارزه با کرونا اعلام کرده بود، حتی در شرایطی که با تراکم جمعیت مواجه بودیم، رعایت کردیم. سیستم فروش بلیت الکترونیک دو سالی می‌شد که به دلیل توقف سفرها از کار افتاده بود، ولی به همت همکاران فاوا این سیستم را دوباره راه‌اندازی کردیم. وزارت بهداشت نیز سامانه‌ای به نام «امید» تنظیم کرده بود که سیستم سازمان بنادر و دریانوردی را به آن متصل کردیم تا مطمئن شویم کلیه‌ی هم‌وطنانی که وارد کشتی می‌شوند، تست منفی کرونا دارند.
بر اساس رویکرد و شواهد امسال، این‌طور به نظر می‌رسد که عطش سفرهای دریایی بیش از گذشته وجود دارد و خوشبختانه مردم ما به گردش در سواحل کشور و سفر به بنادر توجه ویژه‌ای دارند. با مطالعه و آسیب‌شناسی صورت‌گرفته، برای سال‌های آینده چه برنامه‌ی تازه‌ای دارید؟
بله، برنامه‌ریزی‌های مختلفی انجام داده‌ایم. به طور مثال، به مالکان شناورهای مسافری پیشنهاد داده‌ایم که بتوانند با هزینه‌ای اندک و از طریق وجوه اداره‌شده، شناور خود را بسازند. هزینه‌ی ساخت کشتی گران است و بازپرداخت پنج‌ساله برای صاحبان آن، صرفه‌ی اقتصادی ندارد. در گام اول امیدواریم با همراهی مالکان شناورها بتوانیم ناوگان دریایی را نوسازی کنیم و شناورهای مسافری استانداردتری را با خدمات رفاهی بهتر برای سال‌های آینده تامین کنیم.
با سازندگان کشتی، مالکان و تعاونی‌ها صحبت کرده‌ایم تا نوسازی و جایگزینی قایق‌های تشتی گردشگری را با قایق‌های مدرن‌تر و ایمن‌تر در نظر داشته باشند تا هم چهره‌ی بهتر و به‌روزتری داشته باشند و هم ایمنی بالاتر. پیگیر هستیم که این نوسازی‌ها هر چه سریع‌تر اتفاق بیفتد.
همچنین اسکله‌ی مسافری بوشهر در مرحله پایانی قرار دارد و امیدواریم تا مردادماه به بهره‌برداری برسد. سعی داریم ترمینال مسافری بندر بوشهر را از طریق یک سرمایه‌گذار نوسازی کنیم تا بندر مسافری گردشگری بسیار مدرن و فعالی در این استان داشته باشیم. در تلاشیم تا خطوط بندر بوشهر و جزیره‌ی کیش به کشور قطر و جزایر کیش و قشم و بندر عباس و چابهار به کشور عمان را راه‌اندازی کنیم. در این رابطه صحبت‌هایی کرده‌ایم و امیدواریم که این اتفاق بیفتد. از طرفی با مالک شناورهای بزرگ که حالت شبه‌کروز دارند، صحبت کرده‌ایم و می‌خواهیم آن‌ها را به کار بگیریم. همچنین برنامه داریم تا با کمک وزارت گردشگری، تورهای گردشگری دریایی را تنظیم کنیم. با پیگیری‌هایی که وزارت گردشگری و شخص دکتر ضرغامی انجام داده‌اند، آیین‌نامه‌ای ابلاغ شده که بحث اختصاص سوخت یارانه‌ای به این کشتی‌ها پیگیری شود. از بندرگاه کیش خواسته‌ایم که اصطلاحاتی در اسکله‌ی خود انجام بدهند تا بتوانیم شناورهای بزرگ‌تر را در آن‌جا پهلو بدهیم.
فکر می‌کنم جاذبه‌های توریستی خیلی خوبی که در کشور و به‌خصوص سواحل ایران وجود دارد و همچنین زیبایی‌هایی که خلیج فارس و دریای عمان دارند، فرصت مناسبی را فراهم کند که همه بتوانند از این امکانات استفاده کنند، ضمن این‌که نیم‌نگاهی هم به جام جهانی فوتبال 2022 قطر داریم. تلاش می‌کنیم تا زیرساخت‌های لازم را فراهم کنیم تا اگر گردشگران به بنادر و جزایر ما آمدند، بتوانیم سرویس‌های لازم را به آن‌ها ارائه بدهیم. |