پانزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی و تجاری جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در آخرین روزهای خردادماه امسال در اصفهان برگزار شد. در اختتامیه‌ی این اجلاس، توافق‌نامه همکاری سه‌جانبه میان سازمان منطقه آزاد انزلی و چابهار با منطقه ویژه اقتصادی لوتوسِ آستراخان در حضور رضا اردکانیان، وزیر نیروی کشورمان و الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه، امضا شد. حالا باید دید بندر انزلی با توجه به موقعیت کم‌نظیرش در شمال ایران تا چه اندازه وزنه‌ی اقتصادی این تفاهم‌نامه را به‌سوی خود متمایل خواهد کرد. این تفاهم‌نامه همچنین، آشنایی بیشتر فعالان اقتصادی ایرانی با بازار روسیه را در پی خواهد داشت. رضا مسرور، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد انزلی جزئیات این تفاهم‌نامه را تشریح می‌کند.
چندی قبل بحث انعقاد تفاهم‌نامه را مطرح کرده بودید، دلیلش چه بود؟
در سال گذشته 550 میلیون دلار از کالاهای تولیدی شمال کشور، صادرات داشتیم. ازاین‌رو، برای استفاده از ظرفیت کریدور شمال و جنوب باید تفاهم‌نامه بندر انزلی، چابهار و روسیه منعقد می‌شد. به‌عنوان مثال، در گذشته ظرفیت تولید فولاد در کشور چهار میلیون تن بود که این میزان امسال به 24 میلیون تن افزایش یافته است. بنابراین ایران می‌تواند جای پای خود را به‌عنوان یکی از صادرکنندگان فولاد در دنیا محکم کند و به فعالیت اقتصادی خود ادامه دهد. دو بندر استراتژیک انزلی و کاسپین می‌توانند عهده‌دار نقش بسیار مهمی در تسهیلگری مبادلات تجاری میان هر دو کشور باشند. همین حالا 50 شرکت روسی در این منطقه در حوزه‌های مختلف مشغول به
فعالیت هستند.
از مدت و اهداف این تفاهم‌نامه برایمان بگویید.
این تفاهم‌نامه برای مدت سه سال و در قالب چهار ماده و هفت بند تنظیم شده است. به‌طورکلی هدف این تفاهم‌نامه در راستای گسترش مبادلات اقتصادی، تجاری، صنعتی، ترانزیتی، توسعه خدمات بندری و حمل‌ونقل کالا و در راستای افزایش همکاری‌های دو کشور است.
مهم‌ترین بندهای این تفاهم‌نامه، چه بندهایی هستند؟
از مهم‌ترین بندهای این تفاهم‌نامه می‌توان به این موارد اشاره کرد: تشکیل شورای مشترک بازرگانی در آینده‌ای نزدیک برای ایفای نقش هر چه بیشتر در توسعه و تقویت همکاری‌های تجاری؛ افزایش حجم حمل کانتینرها از کریدور بین‌المللی حمل‌ونقل شمال ـ جنوب؛ برگزاری جلسات کاری مشترک در راستای بهره‌برداری حداکثری از منافع کریدور شمال ـ جنوب؛ همکاری به‌منظور ارائه تسهیلات برای فعالان اقتصادی و تجاریِ هر سه طرف؛ برگزاری نمایشگاه‌های متقابل بین‌المللی و برگزاری سمینارها و کمیسیون‌های اقتصادی و تجاری؛ و درنهایت آموزش و تبادل اطلاعات تجاری بازرگانان سه طرف.
آیا روس‌ها به حوزه گردشگری نیز علاقه‌مند هستند؟
ایرانی‌ها و روس‌ها هر دو برای فعالیت در حوزه گردشگری علاقه‌مند هستند. سال گذشته یک کشتی مدرن توریستی در بندر آستراخان در حال ساخت بود که با در نظر‌گرفتن مزایای آن و با ایجاد مسیر گردشگری دریایی میان دو کشور می‌توان برای توسعه گردشگری و جابه‌جایی مسافر نیز گامهای مهمی برداشت. با استقبال طرف روس، می‌توان برنامه‌ریزی لازم برای فعالشدن مسیر گردشگری دریایی میان بنادر آستراخان، منطقه آزاد انزلی و ایران را در دستور کار قرار داد. علاوه‌بر این، رویکرد سازمان منطقه آزاد انزلی ایجاد گردشگری دریایی در میان بنادر ایرانیِ دریای خزر از طریق احداث اسکله‌های مارینا با همکاری نهادهای دولتی و بخش خصوصی است؛ برنامه‌ای که بخش نخست آن در آینده نزدیک شروع به فعالیت می‌کند.
سازمان منطقه آزاد انزلی برای فعال‌سازی کریدور شمـال ـ جنـوب چه اقـداماتی در سال‌هـای اخیر داشته است؟
سازمان منطقه آزاد انزلی برای فعال‌سازی کریدور شمال ـ جنوب، توسعه همکاری‌های دوجانبه و همچنین بر اساس ظرفیت‌های جدید کریدور نوستراک در ترانزیت بین‌المللی کالا، اقدامات مهمی را انجام داده است. این موضوع را می‌توانید در راهبرد اصلی سازمان منطقه آزاد انزلی طی پنج سال گذشته ببینید. قدم‌های منطقه آزاد انزلی، در راستای تبدیل‌شدن به مرکز مبادله کالاهای استراتژیک کشورهای حاشیه دریای خزر و افزایش صادرات کشورمان به بازار بزرگ روسیه قابل رویت است.
این راهبرد را به چه صورت پیگیری کردید؟
از طریق انعقاد دو تفاهم‌نامه با منطقه آزاد لوتوس، برگزاری جلسات کاری و بازدید مشترک از توانمندی‌ها و ظرفیت‌های همکاری دو و چندجانبه، میزبانیِ اجلاس اتاق‌های بازرگانی کشورهای منطقه و نمایشگاه‌های تخصصیِ دو کشور.
نقش بندر کاسپین در این برنامه‌ها چه بوده است؟
مجتمع بندریِ کاسپین بازوی توانمند بندر انزلی در گسترش مراودات بر بستر کریدور شمال ـ جنوب به‌حساب می‌آید. همچنین کاسپین با وجود پسکرانه وسیع، فرآوری کالا در واحدهای تولیدی و ایجاد پارک لجستیک به‌عنوان یک بندر نسل سوم جهانی، از ظرفیت بی‌نظیری برخوردار است. این ظرفیت را می‌توان در توسعه مراودات و بهره‌مندی طرفین ایرانی و روس از منافع ترانزیت کالا در مسیر کریدور شمال ـ جنوب، خلاصه کرد.
چه اقداماتی برای تشویق سرمایه‌گذاران در منطقه انجام می‌شود؟
حدود 80 درصد از مبادلات تجاری در بندر انزلی مربوط به آهن و فولاد است. سازمان منطقه آزاد انزلی با ارائه بسته‌های حمایتی و تشویقی راه را برای استفاده حداکثری از مزایا و معافیت‌های قانونی منطقه باز کرده است. همچنین، به همراه فعالیت تالار بورس منطقه، کریدور جدید چین ـ قزاقستان ـ ایران را به‌عنوان بخش فرعیِ کریدور بین‌المللی راه‌اندازی کرده است. هم این‌که افزایش نقش ترکیبی کریدور نوستراک در معادلات ترانزیتی فرامنطقه‌ای آسیا و اروپا را در دستور کار قرار داده‌ایم.
این‌طور که گفته‌اید باید از ظرفیت چین نیز بهره برد. دلیلش چیست؟
در مورد کریدور چین ـ قزاقستان ـ ایران، به دنبال بخش فرعی کریدورِ یک‌کمربند ـ یک‌جاده هستیم، تا زمان و هزینه را برای ترانزیت چین و قزاقستان کاهش بدهیم. مطمئنا مشکلات تجاری کاهش پیدا خواهد کرد؛ آن‌طور که گفته شد. پس برای اتصال کالا از قزاقستان به استان گیلان باید از ظرفیت چین بهره ببریم. البته علاوه‌بر ظرفیت آهن و فولاد که مرتبط با کشورهایی جز چین است، در بخش‌های دیگر، ظرفیت خوبی برای ارتقای مبادلات و تجارت کالا با چین وجود دارد که تمرکز بر آن‌ها ضروری به نظر می‌رسد.
چه مشکلاتی بر سر راه توسعه روابط خصوصی بین دو کشور وجود دارد؟
هم‌اکنون مهم‌ترین مشکل در مسیر توسعه روابط بخش خصوصی دو کشور، عدم وجود شرکت مدیریت صادرات در کشور روسیه است. برای این کار پیشنهاد تاسیس شرکت مدیریت صادرات را داده‌ایم. برای تاسیس شرکت‌هایی از این قبیل، می‌توان با حضور تعدادی از بازرگانان روسی و ایرانی و همراهی دستگاه‌های دولتی اقدام کرد. شرکت مدیریت صادرات مشترک، به تسهیل و تسریع همکاری‌های مشترک، کمک خواهد کرد. البته پیشنهاد مطرح‌شده با استقبال روس‌ها همراه شده است. به هر حال ما امیدواریم تا در آینده نزدیک، با همکاری دو کشور این شرکت شروع به خدمات‌رسانی به سرمایه‌گذاران و بازرگانان
دو طرف کند.
و در آخر از آن‌جا که این تفاهم‌نامه سه‌جانبه است، سرمایه‌گذاری هندی‌ها در بندر چابهار چه کمکی به طرح موردنظر شما خواهد کرد؟
سرمایه‌گذاری هندوستان در بندر چابهار درخور توجه است و از طرفی مراودات دو کشور هند و روسیه می‌تواند پشتوانه‌ی عملیاتی‌شدن کریدور شمال ـ جنوب باشد. علاوه‌بر بندر چابهار می‌توان از ظرفیت‌های بندر شهید‌رجایی و اتصال آن به شبکه ریلی سراسری برای ترانزیت کالا در این مسیر تا شهر رشت و از آن‌جا تا منطقه آزاد انزلی، بهره‌برداری کرد. |